منهول بتنی
یکی از ابزارآلات مهم و کاربردی مورد استفاده در سیستم آب و فاضلاب، منهول بتنی است که این امکان را فراهم می‌کند که بدون نیاز به حفاری، به سیستم فاضلاب دسترسی یافت. همین موضوع باعث می‌شود که هم در زمان و هم در هزینه‌ها صرفه جویی شود. منهول‌های بتنی که امروزه به یکی از کاربردی‌ترین وسایل تبدیل شده و میان مجری‌های آب و فاضلاب از محبوبیت بالایی برخوردار است، ماندگاری و دوام بالایی دارد و می‌تواند چندین شبکه و خط لوله را به همدیگر اتصال داده و برای هدایت آب‌ها مسیر مناسبی را به وجود آورد. منهول‌های بتنی نیز مثل دیگر تجهیزات صنعت آب و فاضلاب نظیر داکت بتنی، مهم است و بیشتر مجری‌های پروژه‌ها به وجود این مصالح تاکید زیادی می‌کنند تا پروژه‌ها با بهترین و بالاترین کیفیت انجام گیرند. این مصالح که جزو انواع قطعات بتنی پیش ساخته هستند، علاوه بر اینکه سرعت ساخت پروژه‌ها را افزایش می‌دهند بلکه در کاهش هزینه‌ها نیز تاثیر بسزایی دارند. با ما همراه باشید تا بیشتر با کاربرد، مزایا و دیگر ویژگی‌های منهول‌های بتنی آشنا شوید.
منهول های بتنی
منهول های بتنی جنس های مختلفی دارند که بنا به کاربری آن متفاومت خواهد بود و در پوش های آنها نیز دارای جنس های مختلف می باشند. منهول های بتنی معمولا برای اتصال چند شبکه مورد استفاده قرار می گیرد. در سیستم های فاضلابی معمولا از این نوع محصول استفاده می شود، همچنین در سیستم های مخابراتی نیز از منهول های بتنی استفاده می شود. منهول ها در واقع برای دسترسی آسان به داخل کانال های زیرزمینی است ، که با درپوش هایی با جنس های مختلف بسته می شوند. قطعات بتنی پیش ساخته در مشهد و در شرکت پایهان بتن، منهول های بتنی مطابق با استانداردهای شرکت آب و فاضلاب و شرکت مخابرات با ضخامت و اندازه های مختلف تولید و عرضه می گردد.
کاربرد منهول بتنی
همانطور که گفته شد، این مصالح بهترین راه دسترسی به سیستم فاضلاب هستند که امکان بازسازی یا تعویض لوله‌های موجود در این سیستم را راحت‌تر می‌کنند. منهول بتنی معمولا به صورت عمودی ساخته می‌شود تا راحت‌تر بتوان به زیر زمین دست یافت. از دیگر کاربردهای این ابزار، می‌توان به از بین بردن خط انسداد در فاضلاب‌ها و امکان تغییر جهت آن، کمک به تهویه فاضلاب و ... اشاره کرد. معمولا منهول‌هایی با قطر کم در خطوط فرعی و آن‌هایی که قطر بیشتری دارند، در خطوط اصلی شبکه مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر مدیریت زیرساخت فاضلاب‌ها، در صنعت برق برای سیستم‌های برق کشی و فیبر نوری، شبکه‌های مخابراتی و انتقال و توزیع برق، منافذ آب طوفان، اتصالات خطوط لوله‌ها، تغییر مسیر خطوط لوله‌ها، ایجاد فضای ویژه برای دستیابی به ایستگاه‌های بالابر و پمپاژ نیز می‌توان کاربرد این قطعات بتنی پیش ساخته را دید.
اهمیت منهول بتنی
سیستم‌های فاضلاب که در زیر زمین قرار دارند، متشکل از لوله‌هایی هستند که پس آب خانه‌ها و دیگر ساختمان‌ها را به محل تصفیه و یا دفع انتقال می‌دهند. از همین رو، تعمیر و نگهداری سیستم فاضلاب، بازرسی مکرر، تمیز کردن لوله‌ها و ... از اهمیت بالایی برخوردار است اما بدیهی است که دسترسی به این نقاط در زیر زمین کاری آسان نیست و در بیشتر موارد به حفاری نیاز دارد. همانطور که می‌بینید، در چنین شرایطی هم زمان و هم هزینه‌ی زیادی صرف می‌شود بنابراین بهتر است از روش‌های دیگری کمک گرفت. بهترین چاره، به کار بردن منهول بتنی است که دسترسی به سیستم فاضلاب را برای کارگران بسیار آسان‌تر می‌کند. در واقع می‌توان بدون نیاز به حفاری، بازسازی، تعویض لوله‌ها و یا دیگر بررسی‌های سیستم فاضلاب را انجام داد.
انواع منهول بتنی
منهول‌های بتنی بر اساس ویژگی‌های مختلفی که دارند، به گروه‌های متفاوتی تقسیم بندی می‌شوند اما به طور کلی سه نوع منهول کم عمق، عادی و عمیق وجود دارد. انواع معمولی که 4 الی 5 فوت عمق دارند، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که یک فرد متوسط بتواند در داخل آن قرار گیرد. منهول‌های کم عمق، 2 تا 3 فوت عمق دارند و معمولا در ابتدای شاخه فاضلاب نصب می‌شوند. انواعی که بیش از 5 فوت عمق دارند، تحت عنوان منهول‌های عمیق شناخته می‌شوند که در مناطق دارای ترافیک کم نصب می‌شوند.
این نوع منهول، روش ورود همانند نردبان داخلی و همچنین درپوش سنگین‌تری را دارا است. در واقع منهول‌ها از لحاظ محل نصب به نوع ترافیکی و غیر ترافیکی طبقه بندی می‌شوند. منهول بتنی با توجه به شکلی که دارد نیز متفاوت است. مثلا در ایالات متحده بیشتر از منهول‌های دایره‌ای استفاده می‌شود در حالی که انواع مستطیل یا مربعی شکل در نقاط دیگر جهان رواج بیشتری دارند. این مصالح اغلب از بتن ساخته می‌شوند، با این حال بعضی از آنها از جنس پلاستیک، فایبرگلاس یا کامپوزیت هستند.
در مناطقی که احتمال رسوب یا نفوذ به داخل خط و یا خطر خوردگی بیشتر است، از آسترهای کامپوزیتی استفاده می‌شود. همچنین می‌توان انواع ریزشی، مجهز به سر ریز و ویژه را نیز جزو تقسیم بندی منهول‌های بتنی دانست که بر اساس طراحی شبکه فاضلاب تعیین شده‌اند. امروزه منهول بتنی پیش ساخته که با فضای حفر شده طراحی و قبل از پایین آمدن در زمین، در محل مونتاژ می‌شوند، نسبت به انواع سنتی کاربرد بیشتری دارند چون هم مقرون به صرفه‌تر و کارآمدتر است و هم ایمنی افراد را تضمین می‌کند.
ویژگی‌های منهول بتنی
اگر کمی با دقت به اطراف‌تان نگاه کنید، بر روی زمین در خیابان‌ها و معابر شهری، دریچه‌های مختلفی خواهید دید که در زیر آنها منهول قرار دارد. این منهول‌ها در واقع همان جعبه‌های تقسیم هستند که در سیستم انتقال فاضلاب، چندین خط لوله فاضلاب را یه یکدیگر متصل و به یک مسیر هدایت می‌کنند. همچنین در سیستم‌های مخابراتی نیز برای دستیابی به مسیر کابل‌ها در زیر زمین مورد استفاده قرار می‌گیرند. منهول بتنی با توجه به قطری که دارد، می‌تواند در فواصل منظمی از یکدیگر ارائه شود. این محدوده تقریبا از 90 متر شروع می‌شود و تا 150 متر ادامه دارد. برای انواعی که قطر 60 سانتی متری دارند، 75 متر، برای 90 سانتی متر، محدوده 120 متر و برای انواعی که دارای قطر 120 سانتی متری هستند، محدوده 150 متر تعیین می‌شود.
مزایا و محدودیت منهول بتنی
منهول‌های بتنی از ویژگی‌ها و مزایای زیادی برخوردار هستند اما قیمت مقطوع و مناسب، مقاومت بسیار زیاد در برابر نفوذ یا نشت، طول عمر و دوام و ماندگاری بالا در حدود 100 سال، نصب راحت و سریع، قابلیت استفاده در شرایط جوی مختلف، تقویت شده، مطابقت با انواع قوانین طراحی، مقاومت کششی و فشاری زیاد در محل عبور و مرور خودروها، امکان استفاده در انواع قطرها با طول و عرض متفاوت از مهم‌ترین مزایای این مصالح به شمار می‌روند.
جالب است بدانید که مقاومت منهول بتنی پیش ساخته با گذر زمان رفته رفته بیشتر می‌شود و مثل مدل‌های دیگر که امکان خرابی، خستگی و استرس را دارند، نیست و به تدریج به هیچ عنوان قدرت خود را از دست نمی‌دهد و انحراف پیدا نمی‌کند. علاوه بر ویژگی‌های ساختاری خاص این بتن، اگر از مواد با کیفیت و مقاوم استفاده شود، می‌توان به ظرفیت حمل بار بالایی دست یافت. منهول‌های بتنی پیش ساخته در برابر بسیاری از مواد مقاومت از خود نشان می‌دهند با این حال نمی‌توان گفت که مصونیت 100 درصدی دارند. کیفیت و یکنواختی این منهول‌ها با توجه به اینکه در یک محیط کنترل شده تولید می‌شوند، بالاتر است.
تخریب نشدن در برابر اشعه ماورا بنفش، سازگاری با محیط زیست و مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی مختلف، از دیگر مزیت‌های این وسیله است. با اینکه منهول بتنی ساختار بسیار خاصی دارد، اما مثل هر وسیله دیگری از معایبی هم برخوردار است و اینطور نیست که کاملا بدون نقص باشد. منهول‌های بتنی در برابر زلزله شکننده هستند، در برابر خوردگی مقاومت چندانی ندارند، انواع پیش ساخته وزن بالایی دارند و ممکن است در اتصالات مشکلات مربوط به آب بندی رخ دهد. البته ناگفته نماند که این محدودیت‌ها در کنار فهرست بلند بالای مزایای این مصالح بسیار ناچیز و کم است و می‌توان از آنها چشم پوشی کرد.
اجزای منهول بتنی
منهول‌های بتنی متشکل از درپوش یا درب، حلقه‌های تنظیم درجه، یک قسمت مخروطی بالا تحت عنوان مخروط، یک قسمت استوانه‌ای شکل اصلی به نام دیواره یا بشکه، یک نیمکت و کانال که زباله‌ها از آن می‌گذرند، است. در حالت کلی اجزای منهول بتنی شامل درپوش یا دریچه، میله یا شفت ورودی، اتاق بازدید و پله‌ها است که هر کدام از این قسمت‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی دارند.
منهول بتنی پیش ساخته
امروزه به دلیل پیشرفت و توسعه صنعت ساخت سازه‌های صنعتی و فاضلابی، دیگر مشکل و محدودیتی برای دسترسی به چاه‌های فاضلاب و سیستم‌های برق دفن شده در داخل زمین وجود ندارد. چرا که وجود منهول بتنی پیش ساخته این امکان را فراهم کرده که بتوان بدون حفاری کردن، چاه‌ها و سیستم‌های برق داخل زمین را بازرسی و در صورت نیاز تعمیر کرد. این مصالح علاوه بر سیستم‌های فاضلاب و برق، برای تاسیسات زیر زمینی دیگر نظیر گاز و تلفن هم مورد استفاده قرار می‌گیرند تا کارگران راحت‌تر بتوانند هم خود و هم تجهیزات‌شان را به داخل این سیستم‌ها برسانند. این منهول‌ها به صورت پیش ساخته در کارخانه تولید شده و به درون زمین انتقال داده می‌شوند.
منهول بتنی پیش ساخته، جدید‌ترین و بهترین منهول ساخته شده است که توانایی برطرف کردن تمامی نیازهای صنایع آب و فاضلاب، برق و مخابرات را دارد. این مصالح که یکی از انواع سازه‌های بتن پیش ساخته به شمار می‌روند، در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها به کمک ابزارهای مختلف و در محیط‌های کنترل شده، در اشکال مستطیلی یا استوانه‌ای شکل تولید می‌شوند. این منهول‌ها به صورت چندین قطعه روی یکدیگر ساخته می‌شوند که به دلیل پایداری و یکپارچگی بالا، از نشتی فاضلاب و سیالات جلوگیری می‌کنند. در این منهول‌ها پله‌هایی تعبیه شده است تا مهندسین و کارگران راحت‌تر به کانال‌های زیرزمینی فاضلاب یا اتصالات سیستم برق دسترسی پیدا کنند.
در منهول بتنی پیش ساخته یک واحد پایه بتنی پیش ساخته وجود دارد که با کانال اصلی فاضلاب و اتصالات مختلف مهر و موم شده است. همچنین ورودی و خروجی از پیش تعیین شده دارند تا بهتر با لوله‌های فاضلاب ترکیب شوند. با استفاده از این منهول‌ها، می‌توان اتصالات جدید و توسعه یافته را بدون نیاز به تعویض کل منهول و فقط با اعمال یکسری تغییر کوچک، پشتیبانی کرد.
انواع دریچه منهول بتنی
پوششی که بر روی دهانه منهول‌ها و چاه‌های دسترسی به خطوط زیر زمینی وجود دارد، همان دریچه فاضلاب بتنی است که به دلیل کاهش وقوع حوادث خطرناکی نظیر سقوط افراد و وسایل نقلیه به درون چاه‌های منهول ساخته شده‌اند. این دریچه‌ها علاوه بر فراهم آوردن شرایط ایمن برای رفت و آمد، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت نیاز، کارشناس مربوطه به راحتی به داخل منهول رفته و تاسیسات زیر زمینی را مورد بررسی قرار دهد.
در گذشته بیشتر دریچه‌ها از جنس چدن ساخته می‌شدند اما به دلیل گرانی و آمار بالای سرقت، دریچه‌های بتنی به میدان آمدند. البته امروزه در بازار، دریچه‌های منهول با جنس‌های جدید و با خصوصیات بهتر تولید شده‌اند. این دریچه‌ها به صورت دایره‌ای، مستطیلی و مربعی شکل تولید می‌شوند که هرکدام کاربرد خاصی دارد. ابعاد دریچه‌های منهول بتنی نیز همانند اشکال تولیدی آن متفاوت است اما دو مورد از پرکاربردترین مدل‌ها دریچه‌های دایره‌ای شکل با قطرهای 30، 40، 60 و 80 سانتی متر و دریچه‌های مستطیلی شکل با ابعاد 70×50، 80×60، 100×60 هستند که در سطح خیابان‌ها و پیاده روها بر روی دهانه منهول مورد استفاده قرار می‌گیرند. دریچه‌هایی که مربعی شکل هستند، ابعاد گوناگونی دارند اما اضلاع 30، 60 و 80 سانتی متر کاربرد بیشتری دارند.
دسترسی به دریچه بازشوی منهول ها
ابعاد و اندازه دریچه منهول های بتنی برای دسترسی انسان ، نباید کمتر از ۵۵ در ۵۵ سانتی متر باشد. علاوه بر آدم روهای کلاسیک که مخصوص عمق های تا ۵ متر ، که در قطرهای ۱۲۰۰ تا ۱۹۰۰ با ضخامت ۹۰ تا ۱۲۰ میلیمتر تولید می شود .
آدم روهای ویژه عمق های تا ۱۵ متر شامل :
۱ - قطعات پاشنه .
۲ - دال کف .
۳ - آدم روهای ۳۰ و ۶۰ سانتی متری .
۴ - تبدیل .
۵ - دال سر .
چرا درپوش منهول‌ها گرد هستند؟
دریچه‌های مستطیلی شکل از زیبایی ظاهری بیشتری برخوردار هستند اما با این وجود، در پیاده روها و خیابان‌ها بیشتر شاهد دریچه‌های گرد هستیم. انتخاب دریچه‌های گرد منهول بتنی چند دلیل مهم دارد. اول اینکه در صورت باز بودن درب آن، دریچه هرگز به داخل منهول نمی‌افتد اما اگر دریچه مربعی شکل باشد، ممکن است از قطر مربعی شکل خود به داخل منهول بیفتد. به حرکت درآوردن درپوش‌های گرد در مقایسه با پوشش‌های مستطیلی، مثلثی یا مربعی، راحت‌تر است و خطر آسیب دیدن این درپوش‌ها در حین حمل و نقل بسیار کمتر است. طراحی و ساخت دریچه‌های گرد نسبت به روکش‌های کنج دار و لبه دار آسان‌تر است و فرآیند ریختن فلز داغ در قالب به راحتی انجام می‌گیرد. از آنجایی که استوانه در برابر فشار زمین از مقاومت بیشتری برخوردار است، لوله‌ها و دریچه‌ها به شکل گرد ساخته می‌شوند و به طبع آن درپوش‌ها نیز به صورت گرد طراحی می‌شوند.
جمع بندی
یکی از طراحی‌های جدید و مهمی که امروزه مورد توجه بسیاری از صنایع به خصوص سیستم آب و فاضلاب و تاسیسات برق و مخابرات قرار گرفته، همین منهول‌های بتنی است که کار کارگران را بسیار راحت‌تر کرده است. اما باید توجه داشت که طراحی این مصالح به تجربه، دقت و رعایت استانداردهای تعیین شده نیاز دارد تا در نهایت محصولی ساخته شود که در برابر شرایط مختلف آب و هوایی و همچنین مواد شیمیایی مضر مقاوم است و می‌تواند بدون خرابی برای سالیان سال دوام بیاورد. از آنجایی که منهول‌های بتنی از تنوع بالایی برخوردار هستند، طبیعی است که در محدوده قیمت نیز متفاوت باشند. منهول بتنی پیش ساخته با اینکه در محیط‌های کنترل شده و کارخانه‌های تخصصی تولید می‌شوند، اما نسبت به دیگر مدل‌ها صرفه اقتصادی بهتری دارد. البته هزینه روز بتن و آرماتور، عیار بتن مورد استفاده، شکل ظاهری منهول، جنس دریچه، هزینه تجهیزات ساخت از عوامل مهمی هستند که در تعیین قیمت نهایی منهول تاثیر می‌گذارند.
واحد تحقیق و توسعه شرکت پایهان بتن